Dit lab vertelt je over de veiligheid van het solderen. Dit is vooral veel leeswerk, met hier en daar een kleine oefening.
Leerlingen blijken zich toch regelmatig te bezeren aan de soldeerbout. En er kan door de warmte soms wat stuk gaan. Dit hoort er allemaal wel bij, maar het is belangrijk dat we leren opletten en voorzichtig leren te doen.
Gereedschappen op je werkplek
Je werkt het veiligst als je overzichtelijk werkt. Vaak gebruik je een werkplank of een siliconenmat als werkplek. De soldeerbout staat op een bijbehorende steun. Snoeren lopen ruim om je werkblad heen.
De siliconen werk mat kan goed tegen de warmte. Je zorgt ervoor dat de soldeerbout altijd boven je werkmatje is. De steun staat daarom ook op het matje. En je zorgt ervoor dat de soldeerbout niet tegen de snoeren aan komt. Een opgeruimde werkplek zorgt dat je veilig kunt werken.
Controleer nu bij elkaar of ook de andere werkplekken in orde zijn. Je mag elkaar altijd helpen om veilig te werken.
De voorkant van de soldeerbout is erg heet – nooit aanraken
Bij dit stuk van de uitleg gebruik ik mijn vinger als voorbeeld. Mijn wijsvinger is dan de soldeerbout.
De punt van de soldeerbout is heel heet. We stellen deze in op 350 graden Celsius. Dit is heet genoeg om een schroeiplekje op je vinger te maken en dat doet een beetje pijn. Dit willen we niet. Je krijgt dan een witte plek maar geen blaar. Hoe warm is een kopje thee?
Je begrijpt nu wel dat de soldeerbout heel erg heet is. Ook als je denkt dat de soldeerbout uit staat, mag je de punt niet aanraken. Deze afspraak zorgt ervoor dat we op elkaar kunnen letten om elkaar veilig te houden.
Altijd op de steun of in je hand – zorg voor elkaar
Het is belangrijk dat je altijd weet waar je soldeerbout is. Hij is altijd op de steun neergelegd of hij is in je hand. De steun is de veiligste plek. In gebaren doe ik dat graag even voor. Iedereen kan zo zien waar het gevaar is.
De soldeerbout gaat ergens anders op visite, niet onder de oksel van de buurman of onder de tas of jas van je buurvrouw. En je houdt altijd je eigen soldeerbout en die van de anderen in de gaten, om te voorkomen dat er kleding of plastic tegenaan gaat. Je werkplek hou je daarom een beetje netjes. Zorg voor elkaar.
Een zere vinger? Rustig naar de kraan
Als je lekker bezig bent dan kan het toch gebeuren dat iemand de soldeerbout aanraakt. Dat is helemaal niet erg. Maar het kan wel pijn doen. De meeste kinderen zeggen ‘auw’ en werken dan gewoon door.
Als het echt pijn doet dan moet je je vinger onder de kraan houden. Waar is de kraan? Moet je rennen naar de kraan? Naar de kraan lopen we rustig, en dat kan je best alleen. Vergeet niet je zere vinger mee te nemen naar de kraan.
Als je vinger na de kraan nog steeds pijn doet, dan doen we er brandzalf op. Hiermee gaat de zichtbare vlek sneller weg. We hebben daarvoor bijvoorbeeld Boegemzalf.
Hoe werkt het solderen, en wat is er toch met het rookwolkje
Hierbij gebruik ik een vrijwilliger waarbij ik twee vingers aan elkaar ga solderen. Mijn ene wijsvinger is dan weer de soldeerbout en de andere is het soldeertin.
Als je gaat solderen dan smelt je wat soldeertin op de dingen die je aan elkaar gaan maken. Dit gaat zo. Eerst breng je de dingen die je aan elkaar wilt maken bij elkaar. Dan hou je de hete soldeerbout er tegenaan. Zodra je object warm is geworden (een-twee-drie) hou je tegelijk ook je soldeertin ertegenaan. De soldeertin smelt en je krijgt een klein rookwolkje.
We willen maar een klein rookwolkje. Bij een te groot rookwolkje ben je te veel soldeertin aan het smelten. Dat hoeft niet, en dat is ook zonde. We hebben namelijk heel mooi soldeertin wat bijna wel 50 euro per rol kost. Een andere reden is dat veel solderen niet lekker voor je is, en het rookalarm kan er last van hebben.
Het kleine rookwolkje willen we ook op je werkje. Daar waar het rookwolkje ontstaat wordt het materiaal schoon gemaakt, en dan hecht de tin beter. Dus het tin smelt op ons werkje, en de soldeerbout gebruiken we niet als een soort lepel om het tin naar het werk te brengen. Het wolkje maak je op de plek waar je iets aan elkaar soldeert.
Spannend? Oefening met de koude soldeerbout
Deze oefening is handig als je het werken met de soldeerbout nog wat (te) spannend vindt.
De soldeerbouten staan nog uit. Je voelt nooit aan de soldeerbout! Controleer je werkplek, ligt alles veilig, en is de soldeerbout op de goede plek? Controleer ook de werkplek van de mensen naast je. Iedereen krijgt een stukje soldeertin van circa 20 tot 30 cm.
Pak nu de soldeerbout vast als een pen. In je andere hand pak je het soldeertin vast als een pen, dat is dat kronkeldraadje. Breng het puntje van het soldeertin naar de punt van de soldeerbout. Omdat de soldeerbout uit staat, gebeurt er nu niets. Klaar, dat is alles.
Oefening met de warme soldeerbout
Je hebt nu alle veiligheid verhalen gehoord. Je snapt dat je tijdens het werk op jezelf, en op elkaar moet letten? Dan is het nu tijd om de soldeerbouten aan te zetten. Het is belangrijk dat je als groep daar netjes mee omgaat. Zodra de soldeerbout aan staat, doen we de oefening opnieuw.
Pak de soldeerbout vast als een pen. In je andere hand pak je het soldeertin vast als een pen. Breng het puntje van het soldeertin naar de punt van de soldeerbout. Er komt nu een klein rookwolkje. Zet de soldeerbout weer op de veilige plek. Dat is alles.
Je ziet vaak dat een aantal deelnemers het niet kan laten om toch een groter stukje tin te smelten; dan vertellen we elkaar nog een keer dat dit niet de bedoeling is. Tegelijk heeft iedereen daarmee in de gaten dat we dit prima zelf kunnen.
Hoe maak je dan echt iets aan elkaar?
Als je twee dingen aan elkaar wilt maken, dan zorg je eerst dat deze bij elkaar komen. Dat je nu al een keer gehoord. Bij twijfel doen we dat stuk nog een keertje voor.
Wat we gaan doen heet ‘solderen’. Sommige mensen gebruiken andere woorden, maar daar wil ik streng op zijn. Dus ‘solderen’, en niet ‘aan elkaar branden’ ofzo. Het krinkeldraadje heet soldeertin, en niet ijzerdraad.
Volgens mij ben je nu klaar om echt iets te solderen. We beginnen met een soldeeroefening van een LED aan een batterijhouder. Lees daarvoor verder op: https://junioriot.nl/soldeeroefening/
